گاهي
خيلي زود
دير مي‌شود
معصومه ابتكار
چندي پيش مستندي درباره گرد و غبار بازنشر شد كه خاطره مصيبت‌هاي وارده را در سال‌هاي گذشته زنده كرد؛ مصيبت واقعيت تغيير اقليم و آثار بدخيم آن به خصوص ب ر شمال آفريقا و خاورميانه كه به صورت خشكسالي و پديده ريزگردها روزافزون شده است. مستندي كه ديگر هرچند روز يك‌بار، قصه مردمان همه شهرها و نه فقط غرب و جنوب كشور است. تصاوير ماهواره‌اي درباره گرد و غبار ديروز هم مويد ورود آن از شمال آفريقا، عربستان و عراق به ايران بود كه سال‌ها قبل و در دولت يازدهم بارها گفتيم ولي در آن روزگار نبايد به باور مردم مي‌نشست. چون دولتي بر سر كار بود كه مي‌بايست همه مشكلات را بر گردن او مي‌انداختند. آن زمان سعي كرديم علاوه بر شناسايي و برنامه‌ريزي براي مهار كانون‌هاي داخلي گرد و غبار كه حدود 40 درصد موارد را شامل مي‌شد، جامعه جهاني را به خاطر مسوليتش در قبال گرد و غبار پاسخگو كنيم و موضوع را تا مجمع عمومي سازمان ملل برديم. اقدامات داخلي هم انجام شد كه از جمله «احياي هورالعظيم»، «تعيين حقابه تالاب‌ها» و «اختصاص بودجه»هاي مربوطه بود. جالب اينكه همان غوغاسالاران، اين روزها باز طاقت نياورده و مطالبي را در فضاي مجازي در انكار تلاش‌هاي ديپلماسي محيط زيست ايران در سال‌هاي 92 تا 96 مطرح كردند. بنابراين براي ملت عزيز ايران بايد توضيح دهم كه:
با تلاش‌هاي ايران و با توجه به فوريت موضوع، دو قطعنامه A/RES/70/195 و A/RES/71/219 منتج از گزارش جهاني ارزيابي پيرامون گرد و غبار، به ترتيب در آذر 1394 (دسامبر 2015) و آذر 1395 (2016) به تصويب مجمع عمومي سازمان ملل متحد رسيد. همچنين به ترتيب كميسيون اقتصادي اجتماعي ملل متحد در آسيا و اقيانوسيه (اسكاپ) و مجمع محيط زيست ملل متحد در ارديبهشت 1395 (مي 2016) دو قطعنامه ديگر (E/ESCAP/RES/72/7 و UNEP/EA.2/Res.21) پيرامون گرد و غبار با اشاره به اهميت توجه به اثرات اقتصادي، اجتماعي و محيط زيستي گرد و غبار و توفان‌هاي شن و همچنين ضرورت تدوين برنامه‌هاي اقدام منطقه‌اي براي مبارزه با بيابان‌زايي به منظور كاهش انتشار اين پديده و بهبود كيفيت هوا براي صدها ميليون نفر جمعيت جهاني صادر شد. لينك‌هاي مرتبط قطعنامه‌هاي مورد اشاره عبارتند از:
٭UN-A/C.53/L/71/2
٭UN-A/C.62/L/70/2
٭E/ESCAP/72/7/Res
پيگيري‌ها نيز مداومت داشت و از جمله در اسفندماه 1395 طي نامه‌اي به امضاي مشترك اينجانب و دكتر محمدجواد ظريف وزير وقت امورخارجه به آقاي گوترش دبير كل سازمان ملل متحد ارسال و خواستار تشكيل كارگروه ويژه منطقه‌اي با همكاري كشورهاي منطقه براي رسيدگي به موضوع گرد و غبار شديم. ارايه اين پيشنهاد و پيگيري آن طي جلسات مختلف در مجامع بين‌المللي دو هدف كلي داشته، يكي ايجاد شناخت براي كشورها و سازمان‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي از اين پديده و اينكه نشان دهيم ريزگردها چه اثرات وخيمي بر زندگي مردم مي‌گذارند. دومين هدف، چگونگي مقابله با ريزگردها از طريق همكاري‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي است. پديده ريزگردها مرز نمي‌شناسد و با توجه به سيال بودن آن از يك كشور به كشور ديگر منتقل مي‌شود. بنابراين، براي كنترل، كاهش و مقابله با آن، همكاري‌هاي محلي، منطقه‌اي و بين‌المللي اجتناب ناپذير بوده كه اين قطعنامه‌ها بر ضرورت چنين همكاري‌هايي تاكيد كردند. همچنين ايران به دنبال نشست‌ها و همكاري مشترك با كشور عراق، تاسيس يك مركز آموزشي براي توانمندسازي كارشناسان عراقي در زمينه مقابله با گرد و غبار را عهده‌دار و اولين قدم‌هاي اجرايي اين مركز نيز برداشته شد اما چنانچه گفته شد همه فعاليت‌ها بين‌المللي نبود و دولت يازدهم براي شناسايي و برنامه‌ريزي در جهت مقابله با كانون‌هاي داخلي گرد و غبار اقدام كرد كه احياي 80 درصدي تالاب هورالعظيم طي سال‌هاي 93 تا 96 را به استناد تصاوير ماهواره‌اي، مي‌توان نمونه نتيجه‌بخشي آن تلاش‌ها معرفي كرد. اگرچه با توجه به خشكسالي نزديك به دو دهه‌اي آن زمان و مديريت نامناسب منابع آب به ويژه در دولت‌هاي نهم و دهم، اين‌كار بسيار دشوار بود، ولي در مورد هورالعظيم كه امكان آن وجود داشت، به نتايج خوبي رسيد كه آن را هم به وسيله رسانه‌هاي خاص تا توانستند انكار كردند و بر تلاش‌ها سرپوش گذاشتند. همچنين توانستيم اولين اجلاس سازمان ملل در مورد گرد و غبار را در ايران برگزار كنيم كه مقدمات تنظيم يك توافق جهاني براي توفان‌هاي شن و گردوغبار فراهم شود. حالا هم بايد بدانيم با انكار خشكسالي و روند مخرب تغيير اقليم و ايجاد مانع براي همكاري‌هاي بين‌المللي در اين زمينه به جايي نمي‌رسيم و ايران عزيز و ملت صبورمان را در خطر آثار و عوارض اجتناب‌ناپذيري قرار مي‌دهيم. با روند كنوني تغيير اقليم، شرايط بدتر خواهد شد و با توجه به عوارض سنگين بهداشتي و اقتصادي آن، علاوه بر برنامه‌ريزي‌ها ي‌داخلي و فعال كردن قوانيني مانند حفاظت از تالاب‌ها مصوب دولت يازدهم و مجلس دهم، در تعامل با جامعه جهاني، حقوق كشورمان را مطالبه كنيم.
٭ مدارك در روزنامه موجود است